Rady Seniorów odgrywały i wciąż odgrywają ważną rolę w aktywizacji obywatelskiej osób starszych
i reprezentowaniu ich interesów we współpracy z władzami samorządowymi i lokalnymi organizacjami.
W Polsce wzrasta liczba osób, które przekroczyły 60 rok życia. Niezależnie od tego czy jest to duże miasto czy mała miejscowość, seniorzy chcą być zauważeni jako ważna grupa społeczna mająca swoje potrzeby i mogąca zaangażować się w wiele inicjatyw. To seniorzy są ważną częścią lokalnej społeczności integrując mieszkańców i osoby starsze w trakcie różnorodnych imprez i wydarzeń, pokazując rozwiązania dotyczące tworzenia przyjaznej przestrzeni bez barier czy organizowania przyjaznego środowiska dla społecznej aktywności. To seniorzy mogą podsuwać pomysły włodarzom jak mogą być rozwiązywane bieżące problemy dotyczące pomocy społecznej czy opieki zdrowotnej osób 60+.
Przyjazne środowisko społeczne
Przyjazne środowisko społeczne umożliwia seniorom aktywność poza obowiązkami rodzinnymi. Po 60 roku życia seniorzy nie tylko opiekują się wnukami ale również chętnie angażują się w działania kierowane do innych grup wiekowych. Powstają grupy pomocy sąsiedzkiej opiekujące się potrzebującymi osobami, które nie mogą wychodzić z domu, zakładane są Koła Gospodyń Wiejskich, w których seniorki rozwijają swoje talenty kulinarne i rękodzielnicze. Realizowane są projekty międzypokoleniowe w których np. seniorzy organizują spotkania kulturalno – edukacyjne w przedszkolach czy szkołach. Powstają również Rady Seniorów, grupujące osoby aktywne i z pomysłami na prowadzenie działań lokalnych. Ważne, aby tę społeczną aktywność wspierała gmina i organizacje pozarządowe.
Rady Seniorów mają charakter inicjatywny, doradczy, konsultacyjny dla Rad Gmin oraz Wójtów, Burmistrzów, Prezydentów wspierając realizację lokalnych polityk senioralnych. Rady Seniorów mogą być powoływane na podstawie nowelizacji ustawy o samorządzie gminnym z 2013 r. Artykuł 5 c rozdziału 1 mówi że gmina „sprzyja solidarności międzypokoleniowej oraz tworzy warunki do pobudzenia aktywności obywatelskiej osób starszych w społeczności lokalnej”. Coraz więcej seniorów chce powołać swoje ciała przedstawicielskie, które na poziomie gminy będą reprezentowały osoby starsze i proponowały istotne rozwiązania dla tej grupy wiekowej. Na terenie Dolnego Śląska Rady Seniorów działają w ponad 40 gminach.
Z inicjatywą powołania Rady może wystąpić np. organizacja senioralna, grupa seniorów, Uniwersytet III wieku. Osoby 60+ powinny złożyć swoje podpisy na wniosku o powołanie Rady do Rady Gminy. Zgodnie z ustawą, powołanie Rady seniorów wymaga nadania statutu, który określa m.inn: tryb i kryteria wyboru jej członków, zasady i tryb działania, długość kadencji, zasady wygaśnięcia mandatu i odwołania członków, zasady zwrotu kosztów podróży w przypadku reprezentowania Rady seniorów. Zwykle Rady w mniejszych gminach liczą do kilkunastu osób, a kadencja Rady powinna trwać tyle ile trwa kadencja Rady Gminy. Obsługę Rady wykonuje samorząd w ramach pracy Urzędu Gminy/Miasta. Seniorzy mogą wówczas korzystać z pomieszczeń i pomocy organizacyjnej Urzędu.
Jakie działania podejmują Rady Seniorów:
- opiniują lokalne strategie, programy rozwoju, projekty uchwał, politykę senioralną, podejmowane przedsięwzięcia lub inwestycje np. gdzie ma powstać Dom Dziennego Pobytu seniora, czy ma powstać Uniwersytet III wieku,
- organizują cykliczne wydarzenia np. Dzień Seniora, Senioralia, imprezy integracyjne,
- organizują szkolenia, warsztaty, debaty, konferencje dla seniorów,
- animują różnego typu aktywizujące zajęcia rozwijające pasje, zainteresowania seniorów,
- promują zajęcia z profilaktyki zdrowotnej czy zgłaszają potrzeby dostępu do określonego rodzaju usług zdrowotnych,
- animują wolontariat osób starszych,
- zgłaszają pomysły związane z likwidacją barier architektonicznych, organizowaniem czasu wolnego seniorów i bezpieczeństwem seniorów,
- prowadzą punkty konsultacyjno – doradcze dla seniorów lub pełnią cykliczne dyżury gdzie można zgłaszać trudne sprawy,
- wspierają funkcjonowanie Uniwersytetów III wieku, podnoszą umiejętności cyfrowe i językowe seniorów,
- uczestniczą w posiedzeniach Rad Gmin,
- współpracują z Gminnymi Ośrodkami Pomocy Społecznej, Powiatowymi Centrami Pomocy Rodzinie, Domami Dziennego Pobytu seniorów i organizacjami senioralnymi.
Rady Seniorów nie dysponują środkami finansowymi na swoje działania ale mogą je realizować dzięki współpracy z organizacjami i podmiotami wspierającymi seniorów w gminie.
Przykłady Rad Seniorów działających w mniejszych gminach:
Rada Seniorów w Podgórzynie powstała w 2017 r w ramach projektu „Gminne Rady seniorów w Powiecie Jeleniogórskim” oraz „Rady Seniorów na start”. Członkowie i członkinie Rady spotykają się raz/miesiąc. Rada liczy 7 osób. Rada zainicjowała powołanie Karkonoskiej Rady Seniorów, która integruje Rady seniorów działające na terenie powiatu karkonoskiego (jeleniogórskiego).
Przykładowe inicjatywy:
– założenie skrzynek kontaktowych „Głos Seniora” w każdej miejscowości gminy osoby starsze mają możliwość wypowiadania w sprawach ich nurtujących ( społeczne, zdrowotne, polityczne i inne) oraz wpływania na to, co się wokół nich dzieje,
– zagospodarowanie przestrzeni przy Domu Kultury Ekran w Miłkowie – montaż ławeczki i stolika seniora oraz wyposażenia w sprzęt do prowadzenia spotkań integracyjnych dla seniorów w Domu Kultury,
– prowadzenie zespołu śpiewaczego Szafiry i zajęć rozwijających pasje i zainteresowania seniorów, organizacja pikników, wyjazdów studyjnych, balów, spotkań integracyjnych dla mieszkańców,
– organizacja warsztatów przy śpiewie i muzyce dla pensjonariuszy Domu Pomocy Społecznej w Sosnówce,
– zagospodarowanie zielonych przestrzeni przy świetlicach, zajęcia ziołowe i kulinarne,
– zajęcia cyfrowe dla członków Rad seniorów wraz z przekazaniem sprzętu do obsługi Rad seniorów,
– organizacja imprez integracyjnych dla seniorów, bliska współpraca z KGW z terenu gminy Podgórzyn.
Złotoryjska Rada Seniorów została powołana w 2014 r, składa się z 15 osób: 13 osób ze środowisk senioralnych, 1 przedstawiciela Rady Miasta, 1 przedstawiciela Burmistrza. Rada systematycznie się zbiera i dyskutuje nad rozwiązaniami problemów seniorów. Prowadzona jest strona internetowa Rady www.złotoryja.pl/asp oraz FB.
Przykładowe inicjatywy:
– spotkania integracyjne oraz imprezy w terenie z okazji powitania wiosny, lata,
– uczestnictwo przedstawicieli Rady w czasie uroczystości państwowych,
– Rada uczestniczy w corocznym Dolnośląskim Forum Rad Seniorów oraz subregionów,
– Rada organizuje spotkania na temat bezpieczeństwa z policją, strażakami, wykłady z diabetologiem, przedstawicielami Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie,
– co miesiąc organizowany jest kurs dla złotoryjskich seniorów z obsługi telefonów,
– zostało zorganizowane miejsce do spotkań integracyjnych – stoliki, ławeczki, wiata, grill,
– wyjazdy edukacyjne do Zamku Książ, kopalni Wałbrzych, do Szczawna Zdrój i innych miejsc na Dolnym Śląsku,
– realizacja projektu Cyfrowe Rady Seniorów we współpracy z Fundacją Przestrzeń dla Obywateli,
– spotkania z Radami Seniorów z Lubawki, Kątów Wrocławskich,
– współpraca z Klubem senior+, Złotoryjską Biblioteką, Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej,
– organizowane są Przeglądy twórczości artystycznej seniorów, Narodowe czytanie, cykliczne spotkania z muzyką, warsztaty kulinarne, zajęcia krawieckie, zajęcia rekreacyjno-sportowe,
– na każde posiedzenie Rady zapraszani są: Burmistrz, sekretarz, przedstawiciele służby zdrowia, , ZUS, PCPR, obronności.
Jak wspierać udział seniorów w życiu społecznym – zadania dla samorządów i organizacji:
- informować i edukować w sposób prosty o prawach i obowiązkach oraz mechanizmach dialogu obywatelskiego,
- dbać o przystępność informacji pisanych i mówionych, m.in. prosty język, duże litery, czytelne nagłówki,
- włączać aktywnie seniorów w decyzje publiczne poprzez informowanie, zachęcanie do udziału w konsultacjach, opiniowanie, czy uczestnictwo we wdrażaniu strategii, planów, programów,
- włączać seniorów w planowanie przyjaznej przestrzeni i likwidowanie barier funkcjonalnych,
- przeciwdziałać wykluczeniu cyfrowemu seniorów, pokazywać korzyści z dostępu do internetu, szkolić z obsługi komputera, udostępniać sprzęt,
- pomagać w powoływaniu reprezentacji seniorów: Forów Seniorów, Rad Seniorów,
- wspierać stowarzyszanie się seniorów – udostępniać lokal, materiały, sprzęt, pomoc wolontariuszy,
- mobilizować radnych 60+ do reprezentowania interesów seniorów,
- organizować konkursy na zadania pożytku publicznego, których odbiorcami mogą być organizacje senioralne,
- integrować środowiska organizacji pozarządowych i organizacji senioralnych,
- kształcić liderów seniorów, animatorów seniorów, wolontariuszy, którzy mogą na co dzień pomagać aktywizować tę grupę,
- dążyć, aby dialog obywatelski z seniorami stał się integralną częścią polityki lokalnej.
14 czerwca 2024 roku Stowarzyszenie Społeczno – Kulturalne „Granica” w ramach konkursu NOWEFIO podpisało Umowę na realizację zadania publicznego pn. „Rady Seniorów – wzmacnianie aktywności obywatelskiej seniorów w rejonie wałbrzysko-kamiennogórskim”. Partnerem projektu jest Lokalna Grupa Działania Kwiat Lnu. Głównym celem projektu jest wzmacnianie aktywności obywatelskiej seniorów poprzez wsparcie powołania dwóch Rad Seniorów w gminach Szczawno – Zdrój i Kamienna Góra oraz wymiana doświadczenia z Radami, które funkcjonują w rejonie wałbrzysko-kamiennogórskim tj. w Lubawce i Mieroszowie. Dzięki realizacji projektu nastąpi wzrost znaczenia i wpływu tych środowisk na politykę senioralną w dwóch gminach Dolnego Śląska.